Xơ gan là một trong những căn bệnh mãn tính nguy hiểm có thể dẫn đến nhiều biến chứng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí là đe dọa tính mạng với tỷ lệ tử vong rất cao. Theo thống kê, mỗi năm trên thế giới có khoảng 800.000 trường hợp chết vì xơ gan. Hiểu rõ các nguyên nhân, triệu chứng của xơ gan có thể can thiệp sớm để phòng tránh nguy cơ tử vong do xơ gan.

• Một tách cà phê buổi sáng giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh gan
• Không rượu bia, thuốc lá, nữ giáo viên trẻ vẫn mắc ung thư gan: lý do là duy trì 2 thói quen này thường xuyên
• 8 dấu hiệu của bệnh gan cho thấy bạn cần đi khám càng sớm càng tốt
• Gan giúp loại bỏ các chất độc hại khỏi cơ thể nhưng cũng đến lúc cần giải độc cho gan bằng các biện pháp tự nhiên
• Thường xuyên ăn 3 loại thực phẩm này sớm muộn ung thư gan sẽ gõ cửa

Gan là một cơ quan quan trọng trong cơ thể. Nó thực hiện nhiều chức năng quan trọng, hai trong số đó là sản xuất các chất theo yêu cầu của cơ thể, ví dụ, các protein đông máu cần thiết để máu đông và loại bỏ các chất độc hại có thể gây hại cho cơ thể, chẳng hạn như ma túy. Gan cũng có một vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh quá trình cung cấp glucose (đường) và lipid (chất béo) mà cơ thể sử dụng làm nhiên liệu. Để thực hiện các chức năng quan trọng này, các tế bào gan phải hoạt động bình thường. Xơ gan sẽ ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của gan, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng.

1. Xơ gan là gì?

Xơ gan là một biến chứng của nhiều bệnh lý về gan, đặc trưng bởi cấu trúc và chức năng của gan không bình thường - (Ảnh: Internet).

Xơ gan là một biến chứng của nhiều bệnh lý về gan, đặc trưng bởi cấu trúc và chức năng của gan không bình thường. Các bệnh dẫn đến xơ gan bằng cách làm tổn thương và giết chết các tế bào gan, sau đó quá trình viêm và sửa chữa liên quan đến các tế bào gan đang chết đi gây ra các mô sẹo. Các tế bào gan không chết sẽ nhân lên để thay thế các tế bào đã chết. Điều này dẫn đến các cụm tế bào gan mới hình thành (nốt tái sinh) trong mô sẹo. Khi bệnh xơ gan tiến triển, ngày càng nhiều mô sẹo hình thành, khiến gan khó hoạt động (xơ gan cổ trướng).

Những tổn thương gan do xơ gan gây ra thường không thể phục hồi được. Xơ gan giai đoạn cuối nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu bệnh xơ gan được chẩn đoán sớm và điều trị được nguyên nhân thì có thể hạn chế được các tổn thương thêm và các biến chứng đáng tiếc.

2. Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh xơ gan là gì?

Các triệu chứng của xơ gan xảy ra do gan không có khả năng lọc máu, phân hủy chất độc, sản xuất protein đông máu, giúp hấp thu chất béo và các vitamin tan trong chất béo. Thông thường, xơ gan không có triệu chứng cho đến khi rối loạn tiến triển. Một số triệu chứng bao gồm:

- Giảm sự thèm ăn

- Chảy máu mũi

- Vàng da do tích tụ bilirubin trong máu

- Mệt mỏi

- Tĩnh mạch hình nhện nhỏ bên dưới da

- Giảm cân

- Chán ăn

- Ngứa da

- Yếu đuối

- Dễ bị bầm tím do gan bị bệnh giảm sản xuất các yếu tố đông máu

Các triệu chứng nghiêm trọng hơn bao gồm:

- Nhầm lẫn và khó suy nghĩ rõ ràng

- Sưng bụng (cổ trướng)

- Sưng chân (phù nề)

- Bất lực

- Nữ hóa tuyến vú (là hiện tượng nam giới bắt đầu phát triển mô vú).

3. Nguyên nhân phổ biến của xơ gan

Các nguyên nhân phổ biến nhất của xơ gan là nhiễm virus viêm gan C trong thời gian dài và lạm dụng rượu mãn tính. Béo phì cũng là một nguyên nhân của xơ gan, mặc dù nó không phổ biến như nghiện rượu hoặc viêm gan C.

Sử dụng rượu

Sử dụng rượu bia trong thời gian dài có thể dẫn đến xơ gan - (Ảnh: Freepik).

Theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) xơ gan có thể phát triển ở những phụ nữ uống nhiều hơn hai cốc đồ uống có cồn mỗi ngày (bao gồm cả bia và rượu) trong nhiều năm. Đối với nam giới, uống nhiều hơn ba ly mỗi ngày trong nhiều năm có thể khiến họ có nguy cơ bị xơ gan.

Tuy nhiên, số lượng này khác nhau ở mỗi người và điều này không có nghĩa là tất cả những người đã từng uống nhiều hơn một vài ly sẽ bị xơ gan. Xơ gan do rượu thường là kết quả của việc thường xuyên uống nhiều hơn số lượng này trong suốt 10 hoặc 12 năm.

Viêm gan C

Viêm gan C có thể lây nhiễm qua quan hệ tình dục hoặc tiếp xúc với máu hoặc các sản phẩm của máu bị nhiễm bệnh. Bị nhiễm virus viêm gan C trong thời gian dài có thể dẫn đến xơ gan.

Các nguyên nhân khác

Các nguyên nhân khác của xơ gan bao gồm:

- Viêm gan B có thể gây viêm và tổn thương gan, dẫn đến xơ gan.

- Viêm gan D cũng có thể gây ra xơ gan. Nó thường thấy ở những người đã bị viêm gan B.

- Viêm gan tự miễn gây ra tình trạng viêm nhiễm có thể dẫn đến xơ gan.

- Tổn thương đường mật, có chức năng dẫn lưu mật: Một ví dụ là viêm đường mật nguyên phát.

- Các rối loạn ảnh hưởng đến khả năng xử lý sắt và đồng của cơ thể: Hai ví dụ là bệnh hemochromatosis và bệnh Wilson.

- Thuốc, bao gồm cả thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn như acetaminophen, một số loại thuốc kháng sinh và một số loại thuốc chống trầm cảm, có thể dẫn đến xơ gan.

4. Các giai đoạn của bệnh xơ gan?

Xơ gan có thể được điều trị nếu phát hiện ở giai đoạn sớm - (Ảnh: Internet).

Bản thân bệnh xơ gan đã là giai đoạn cuối của tổn thương gan. Ở giai đoạn đầu của bệnh gan sẽ có hiện tượng gan bị viêm. Nếu tình trạng viêm này không được điều trị, nó có thể dẫn đến sẹo (xơ hóa). Ở giai đoạn này, gan vẫn có thể lành lại với việc điều trị.

Nếu gan bị xơ hóa không được điều trị, nó có thể dẫn đến xơ gan. Ở giai đoạn này, các mô sẹo không thể lành lại, nhưng sự tiến triển của sẹo có thể được ngăn chặn hoặc làm chậm lại. Những người bị xơ gan có dấu hiệu biến chứng có thể phát triển thành bệnh gan giai đoạn cuối (ESLD) và phương pháp điều trị duy nhất ở giai đoạn này là ghép gan.

a. Xơ gan giai đoạn 1 bao gồm một số sẹo ở gan, nhưng ít triệu chứng. Giai đoạn này được coi là xơ gan còn bù, và không có biến chứng ở giai đoạn này.

Một số triệu chứng mà người bệnh xơ gan giai đoạn 1 có thể gặp phải bao gồm:

- Người mệt mỏi, thiếu năng lượng

- Thỉnh thoảng thấy đau ở hạ sườn

- Nước tiểu đậm màu hơn bình thường

- Nổi mẩn đỏ không rõ nguyên nhân

- Móng tay thô ráp, lông rụng nhiều và ngày càng thưa thớt

Xơ gan giai đoạn đầu nếu được điều trị kịp thời thì gan vẫn có khả năng phục hồi và hoạt động trở lại như bình thường.

b. Xơ gan giai đoạn 2 là giai đoạn tăng áp lực tĩnh mạch cửa trở nên tồi tệ hơn và có xuất hiện các biến chứng.

Lúc này, người bệnh có thể cảm nhận rõ hơn các triệu chứng của xơ gan, bao gồm:

- Người mệt mỏi

- Hay bị đầy hơi khó chịu

- Cảm giác đau ở hạ sườn phải

- Vàng da, vàng mắt (nhưng chưa rõ ràng)

- Nước tiểu sẫm màu

- Hay bị chảy máu mũi và chảy máu chân răng

Người bệnh vẫn có cơ hội khỏi bệnh nếu xác định đúng nguyên nhân gây xơ gan và có cách điều trị phù hợp.

c. Xơ gan giai đoạn 3 liên quan đến sự phát triển của sưng ở bụng và sẹo gan tiến triển. Giai đoạn này đánh dấu giai đoạn xơ gan mất bù, với các biến chứng nghiêm trọng và có thể suy gan.

Các triệu chứng bệnh xơ gan giai đoạn 3 bao gồm:

- Chán ăn, mệt mỏi, sụt cân không kiểm soát

- Rối loạn tiêu hóa, phân đen

- Vàng da, vàng mắt

- Ngứa da, nổi mẩn

- Đường huyết tăng giảm thất thường, nhịp tim nhanh

- Trướng bụng

- Phù chân và mắt cá, nặng có thể phù toàn thân

Ở giai đoạn này, xơ gan vẫn có thể được điều trị nhưng rất khó, bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ, xây dựng chế độ ăn uống và lối sống phù hợp để kiểm soát các triệu chứng.

d. Xơ gan giai đoạn 4 có thể đe dọa tính mạng và lúc này, bệnh nhân đã phát triển bệnh gan giai đoạn cuối (ESLD), có thể gây tử vong nếu không được cấy ghép gan. Các triệu chứng bệnh xơ gan giai đoạn cuối sẽ tương tự như giai đoạn 3 nhưng ở mức độ nặng hơn.

5. Tiên lượng và tuổi thọ của bệnh nhân xơ gan?

Tiên lượng và tuổi thọ cho bệnh xơ gan khác nhau và phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng, các biến chứng và bất kỳ bệnh lý cơ bản nào.

Trong xơ gan còn bù, bệnh nhân không phát triển bất kỳ biến chứng lớn nào có tỷ lệ sống trung bình là hơn 12 năm.

Tiên lượng xấu hơn đối với những bệnh nhân xơ gan mất bù và đã phát triển các biến chứng như cổ trướng, xuất huyết tĩnh mạch, viêm phúc mạc do vi khuẩn tự phát, ung thư biểu mô tế bào gan, hội chứng gan hoặc hội chứng gan phổi. Bệnh nhân xơ gan mất bù thường phải ghép gan và ở những người không thể ghép tạng, tiên lượng có thể dưới 6 tháng.

6. Phòng ngừa xơ gan

Một lối sống lành mạnh là một phần quan trọng trong việc ngăn ngừa xơ gan.

Hãy hạn chế uống rượu: Tiêu thụ quá nhiều rượu khiến gan của bạn sưng lên. Theo thời gian, điều này dẫn đến xơ gan. Nhưng điều này không xảy ra trong một sớm một chiều. Xơ gan liên quan đến rượu thường là kết quả của 10 năm trở lên uống nhiều rượu, nhưng một số người dễ mắc bệnh hơn những người khác. Phụ nữ uống rượu bia nhiều dễ bị xơ gan hơn nam giới. Để giảm nguy cơ mắc bệnh, hãy hạn chế uống rượu không quá 14 đơn vị (1 đơn vị cồn của Anh tương đương 8 gram cồn nguyên chất) mỗi tuần.

Bảo vệ bạn chống lại bệnh viêm gan: Thông thường, một loại vi rút gây ra tình trạng viêm gan này. Các loại viêm gan virus phổ biến nhất là viêm gan A, viêm gan B và viêm gan C. Viêm gan B và C mãn tính có thể gây xơ gan. Viêm gan B lây truyền từ người này sang người khác qua máu, tinh dịch hoặc các chất dịch cơ thể khác. Viêm gan C là do tiếp xúc máu với nhau. Nếu bạn bị viêm gan C mãn tính, thì khả năng cao là bạn sẽ bị xơ gan.

Để giảm nguy cơ bị nhiễm viêm gan, bạn nên tránh quan hệ tình dục không an toàn và không dùng chung kim tiêm. Tránh xăm hoặc xỏ khuyên trên cơ thể trong môi trường không sạch sẽ. Nếu bạn xăm mình, hãy đảm bảo rằng các dụng cụ được khử trùng đúng cách và không dùng chung kim tiêm.

Tiêm phòng: Nếu bạn làm việc trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, thực thi pháp luật hoặc bất kỳ ngành nghề nào khác mà bạn có thể tiếp xúc với những người bị viêm gan, bạn nên cân nhắc việc chủng ngừa viêm gan B. Không có thuốc chủng ngừa viêm gan C.

Tiêm phòng viêm gan B để tránh nguy cơ viêm gan B phát triển thành xơ gan - (Ảnh: Freepik).

Vắc-xin ngừa viêm gan B cũng được khuyến cáo cho những người sau:

- Những người dưới 19 tuổi

- Những người có quan hệ tình dục không an toàn hoặc sử dụng thuốc tiêm tĩnh mạch

- Bị nhiễm viêm gan C hoặc HIV

- Bệnh nhân thận đang chạy thận nhân tạo

- Người bị bệnh gan

- Những người mắc bệnh tiểu đường từ 19 đến 59 tuổi

Những người đến từ các khu vực có tỷ lệ mắc bệnh viêm gan B cao hơn

Điều chỉnh chế độ ăn uống: Sự tích tụ chất béo trong gan có thể gây ra viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH) và dẫn đến xơ gan. NASH có liên quan đến cholesterol cao, bệnh mạch vành, béo phì và tiểu đường.

Nếu bạn tuân theo một chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế khẩu phần và duy trì cân nặng hợp lý, bạn sẽ giảm nguy cơ phát triển cả NASH và xơ gan.

Khám sức khỏe định kỳ: Nên khám định kỳ hoặc khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào để phát hiện sớm bệnh xơ gan, điều trị và ngăn chặn bệnh chuyển sang xơ gan giai đoạn 4.

Xơ gan là căn bệnh nguy hiểm nhưng không phải là không có cách điều trị. Nếu phát hiện sớm, ở những giai đoạn đầu, tỷ lệ phục hồi là rất cao. Vì vậy, hãy luôn để ý tới sức khỏe của mình để không phải hối tiếc khi bệnh đã tiến triển quá nặng.